07. Dąb Johan w Ścinawce Górnej (Drzewo Powiatu Kłodzkiego 2023)

Lokalizacja

Ulica (bądź opis miejsca): zabytkowy park zamkowy Sarny (Ścinawka Górna)

Miejscowość: Sarny / Ścinawka Górna, pow. kłodzki, gm. Radków

Współrzędne geograficzne GPS (podane w stopniach, minutach i sekundach)

50°32'48.0"N 16°27'49.8"E

Link do mapy

https://goo.gl/maps/6u5H3VR6uhKmWGan9

Nazwa drzewa

Johann (od imienia spadkobiercy posiadłości 1714 roku, Johanna Josepha Leonharda von Götzen, właściciela zamku do 1771 roku)

Szacowany wiek drzewa:

259

Gatunek:

Dąb szypułkowy (Quercus robur)

Obwód drzewa mierzony na wysokości 130 cm

360 cm

Wysokość drzewa (szacunkowa)

29 metrów (wg. inwentaryzacja dendrologiczna parku, 2014 rok)

Inne (np. czy drzewo jest objęte ochroną pomnikową, czy rośnie na terenie zabytkowym)

Drzewo rośnie na terenie zabytkowego parku o nr. rej.:, A/4759/891/WŁ z 25.06.1982 okaz jest także pomnikiem przyrody (Nr rej. CRFOP: PL.ZIPOP.1393.PP.0208123.1481, Nr. GID: 32852)

Cechy wyróżniające drzewo

Symetrycznie rozbudowana i wysoko osadzona korona.

Wysokość całkowita okazu.

Współistnienie z drugim egzemplarzem tego samego gatunku, tzw. soliter grupowy (w historii sztuki ogrodowej, typowy dla ogrodów k. 18 i 19 wieku).

Okaz dęba szypułkowego (Quercus robur) „Johann” o numerze inwentaryzacyjnym 1/418 rosnący w granicach tzw. górnego parku przy Zamku Sarny datowany jest na ok. 1764 rok1. W 18 wieku dąb „Johann” rósł w centralnej części zamkowego zwierzyńca rodziny von Götzen, w którym organizowane były polowania.

Imię „Johann” dla okazu typowanego do konkursu Powiatu nawiązuje do imienia spadkobiercy w 1714 roku klucza majątku Scharfeneck (Sarny), Johanna Josepha Leonharda von Götzen (ur. 1727- zm.1771). Okaz sąsiedni z kolei „Franziska” jest nawiązaniem do imienia rodzonej siostry Johanna, Franziski von Götzen (ur. 1721- zm. 1780), matki zasłużonego dla Ziemi Kłodzkiej, Antona Alexandra von Magnis z Bożkowa (ur. 1757 – zm. 1815).

Okaz „Johann” wraz z towarzyszącym mu egzemplarzem o numerze inw. 1/417 „Franziska” tworzą tzw. grupę soliterową, która została włączona do kompozycji zamkowego parku podczas pierwszej fazy krajobrazowych przekształceń w latach 1800-1853.

W latach 1880-1890 okaz zgłoszony do konkursu na Drzewo Powiatu 2023 został jednym z głównych elementów o który oparta została rearanżacja parku zamkowego w Sarnach według projektu wybitnego planisty Eduarda Petzolda. W wyniku ówczesnych prac park zamkowy zwiększył swój zasięg o rozległe wnętrza krajobrazowego dolnego odcinka doliny Włodzicy sięgając otoczenia tzw. Dworu Dolnego we Włodowicach.

Okaz 1/418 „Johann” znajduje się na granicy znacznego obniżenia terenu przypominającego nieckę wypełnianą okresowo w 17 i na początku 18 wieku wodą spływającą z górnej części doliny Włodzicy. Topografia terenu wraz z miejscowymi przekopami terenowymi (wykonanymi w kwietniu 2014 roku) oraz rozpoznanymi cechami warsztatu projektowego Eduarda Petzolda2 pozwalają stwierdzić, iż dane okazy były na przestrzeni XIX i początku XX wieku soliterowymi akcentami jednego z parkowych wnętrz.

Okaz „Johann” przetrwał bez uszczerbku okres zawirowań dziejowych lat 1939-1945 jak również niebezpieczny dla zabytku czas porzucenia po likwidacji PGR szczególnie intensywny w latach 19793-2013.

Tzw. Park Górny na terenie którego rośnie okaz „Johann” uległ na przestrzeni lat 1980-2013 silnej degradacji wywołanej zarówno zaniechaniem odpowiedniej pielęgnacji terenu jak również działań świadomych prowadzonych przez ówczesnych mieszkańców kompleksu oraz osoby postronne jak np.: wycinka drzew na opał oraz permanentne zaśmiecanie parku odpadami komunalnymi.

Okaz „Johann” był w roku 2013 całkowicie niewidoczny dla osób znajdujących się w pobliżu zamkowego parku. Park był wówczas całkowicie zarośnięty ponad 700 dużych rozmiarów samosiewami drzew.

Staraniem Fundacji Odbudowy Dworu Sarny od 2014 roku, zabytkowy zamkowy park w Sarnach poddawany jest kolejnym etapom prac konserwatorskich. Działania realizowane w pełni ze środków własnych Fundacji doprowadziły na przestrzeni lat 2014-2023 do całkowitego odsłonięcia kompozycji parkowej w tym okazu dęba 1/418.

Okaz „Johann” jest obecnie dzięki Fundacji Odbudowy Dworu Sarny drzewem ponownie dostępnym dla wszystkich odwiedzających obiekt. W jego cieniu organizowany jest także program Festiwalu polskiej Noblistki Olgi Tokarczuk, „Góry Literatury”.

Dąb „Johann” upamiętnia nie tylko historyczną postać współtworzącą dzieje Ziemi Kłodzkiej ale ponownie „odsłonięty” dla oczu dzięki Fundacji Odbudowy Dworu Sarny jest symbolem dzieła odbudowy jednej z największych zabytkowych rezydencji Dolnego Śląska.

----

1. Przybylak, Łukasz: Sarny – Ścinawka Górna. Studium historyczno-stylistyczne rezydencji, Sarny / Warszawa (Maszynopis) 2014, s. 59.

2. Ibidem., s. 95.

3. Łuczyński, Romuald: Losy rezydencji dolnośląskich w latach 1945-1991, Wrocław (Atut) 2010, s. 592.